Bilaha xumadda leh

Waxaa kaleeto oo bilaha dayaxa lagu xisaabiyo la xiriira bilo xurmo leh, xurmo dheeraad ah leh: bilaha xurmada dheeraadka ah leh haddaan bil ahaan loo eegin, oo uun fusuusha keli ah la eego, ayaga naftoodii waa is beddelayaan. Ayagoo ictiqaadsan xurmada bilahaas ayayan, hadana, kuwa ay yihiin xurmadaas kuma ilaalin jirin. Bilahaas afarta ah ee xurmada dheeriga ah leh dhexdooda dagaal iyo is dilid iyo xumi oo dhanba waa ka xaaraan: wixii xumi ah oo dhexdooda lagu sameeyo ciqaab dheeraad ah ayey leeyihiin, wixii wanaag ah oo dhexdooda lagu sameeyana ajar dheeraad ah ayay leeyihiin.

Marka, intaas aan soo sheegnay oo dhan ayaa takhriib ku imaanayaa, markii xisaabta bilaha qamariga ah, ee bil ku dhalashada ah, sidooda aan loo dhawrin, oo lagu beddelo xisaabta bilaha socodka qorraxda lagu xisaabiyo. Marka taas ayaa xukunkeeda Aayaddaan naloogu sheegayaa, oo Ilaahay SWT wuxuu leeyahaya:

"Tirada bilaha Ilaahay agtiisa ahaaday 12 bilo ah weeyaan. Waxaa ka mid ah bilahaas 12 ah, afar xurmo leh: Sidataal, Carrafo iyo Zako oo isku xiga iyo Rajab oo aan la xiriirin. Hadaba, Ilaahay SWT Asaga ayaa koonkaan oo dhan iska leh, tasarrufkiisana iska leh, wuxuu rabo ayuu jideeyaa, wuxuu rabana fadli iyo dheeri ayuu siiyaa. Tusaale ahaan, bilaha sanadka ku jira wuu kala fadilay oo bisha Ramadaan fadli gooni ah ayuu siiyay: Quraanka Kariimka ah ayuu dhexdeeda ku soo dejiyay, Laylatul Qadriga ayaa dhexdeeda ku jirta, soonqaadka barakaysan ayaa ku jira; maalmaha wuu kala fadilay, oo toddobaadka maalmaha ku jira maalinta jimcaha ah ayuu fadilay, oo waxaa dhexdeeda ku jirta mar, haddii ayadoo la cibaadeysanayo Ilaahay, Cazza wa Jalla la baryo, wixii laga baryo oo aan dambi iyo rixim goyn ahayn, qofkii ka barya uu siiyo, oo maadaama aan meel ay jimcaha uga jirto aan la sheegin, dadka arrintaas xogogaalka u ah maalinta jimcaha oo dhan ayay cibaadeysi ku dhammeystaan, si ay markaas ducada la aqbalo ula kulmaan ayagoo Ilaahay SWT la xiriira; sanadka maalmaha ku jira wuu kala fadilay, oo maalinta Carafo ayuu fadilay, oo sida Nabigu SCW u yiri:"Xajku waa carafo"; khalaa'iqdiisa kale wuu kala fadilay, oo Nabiyo iyo Rusul ayuu dhexdooda ka doortaa; amaakinka ama meelaha wuu kala fadilaa, oo Makkah iyo meelaha kale oo xurmada leh, sida Madiina iyo Quddus ayuu fadilay. Aayaddu waxay dhammadkeeda leedahay:

"Mushrikiintana la dagaallama, xaal aad dhan tihiin, adinkoo wada jira muslimiintiiyow, siday idiinla dagaallamayaan ayagoo wada jira. Ogaada Ilaahay inuu kuwa muttaqiinta ah oo ka cabsada uu la jiro".

Aayadda ku xigta, oo ah Aayadda 37 ee ila Suuraddaas Al Tawbah, waxaa Ilaahay SWT nooga warramayaa kuwii bilaha afarta ah ee xurmada dheeriga ah leh, xurmadoodii dib u dhigay, wuxuuna yiri:

"Innamaa annasii'u ziyaadatun fil kufri yudallo bihillathiina kafaruu yuxilluunahu caaman wa yuxarrimuunahu caaman liyuwaadhi'uu ciddata maa xarrama allaahu fayuxilluu maa xarrama allaahu zuyyina lahum suu'u acmaalihim wallaahu laa yahdii al Qawma al Kaafiriina".

Aayadda macneheedu waxaa weeye:

"Dib u dhigidda kororsiimo weeye, gaalnimo la kororsado: mushrikiintii inta afartii bilood oo xurmada lahaa, middii ay doonaan xurmada ka qaadaan, ayay xurmadaas dib u dhigi jireen, oo bil aan xurmo lahayn siin jireen. Taas waxaa weeye xalaaleyn wixii Ilaahay SWT xaaraan ka dhigay, wuxuu xalaal ka dhigayna xaaraan laga dhigo. Dib u dhigiddu, oo afka carabiga lagu yiraahdo Nasii'i, waa gaalnimo la kororsado, waxaana lagu baadiyeeyaa kuwii kufriyay. Sanad waxay bishii ka dhigayaan xalaal, oo xurmadii ayay ka qaadayaan, oo waxay leeyihiin: sanadkaan bishaan xurmadeedii dib ayaan u dhignay. Tusaale ahaan bishii Zako, oo xurmada lahayd, hadday u baahdaan inay dhexdeeda dagaallamaan, waxay leeyihiin bishaan xurmadii waan ka qaadnay, oo bisha dambe ayaan geynay, wayna iska dagaallamayaan. Sanadka dambe hadday arkaan inayan doonaynin inay dagaallamaan, waxay oranayaan bishaan xurmadeedii bay leedahay.

Bilihii afarta ahaa kuwii ay ahaayeen xurmadii ku ilaalin mahayaan, ee sanadkii ayey afar bilood, oo aan ahayn kuwii Ilaahay SWT xukmiyay, ayay xurmo siinahayaan, si tiradu u le'ekaato tiradii Ilaahay SWT gooyey, oo afarta ahaa: shaydhaan ayaa acmaashoodii xumayd u qurxiyay, markaasey u qaateen inay wanaagsantahay. Ilaahay ma hanuuniyo qolo gaalo ah"